Yazan: Esat Erdoğan
Ukrayna’nın işgali, sadece savaşan ülkeleri değil, tüm dünyayı ekonomik olarak etkilemeye başladı. Covid-19 pandemisinin yarattığı ekonomik hasarı tamir edemeyen kapitalist devletler, yeni bir ekonomik daralma ile karşı karşıya. Ekonomik krize eşlik eden gıda krizi, işgal altındaki Ukrayna ve ambargo altındaki Rusya emekçileri başta olmak üzere, tüm dünyada emekçi halklar için hayatı daha zor hale getirecek. Yani insanlık bir kez daha kapitalistlerin nedeni olduğu büyük bir kriz ile karşı karşıya.
Ekonomik daralma öngörüsünü sadece Marksist iktisatçılar yapmıyor. Emperyalist kapitalizmin en önemli kurumlarından olan IMF’nin başkanı Kristalina Georgieva, Ukranya’daki savaşın küresel ekonomilerde, özellikle de yoksul ülkelerde, deprem etkisi yaratacağını ve küresel ekonomilerin büyüme tahmininde düşüş öngördüklerini belirtiyor. Ukrayna’ya 1,4 milyar dolar acil durum finansmanı verildiğini söyleyen Georgieva, krizin etkilerinin bu ülkelerle bağlantılı ekonomileri vuracağını da ekliyor. IMF Başkanına göre; emtia fiyatları ve enerji fiyatları artacak, enflasyon artışı ile reel gelirler düşecek, işsizlik artacak. [1]
Savaştan doğrudan etkilenen ekonomilerin başında elbette Ukrayna geliyor. Ülkenin ekonomisindeki hasar daha şimdiden 100 milyar doları geçmiş durumda. Ukrayna’nın ihracat kapısı olan Mariupol savaşın en yoğun yaşandığı şehir. Yine IMF’ye göre, eğer savaş uzun sürmezse, Ukrayna’da ekonomi yüzde 10 gerileyecek, üretimin de yüzde 25 ile 30 arasında düşecek. [2]. Savaş bitse bile Ukrayna’nın yeniden ayağa kalkması için uzun yıllar gerekecek.
Rusya ise güçlü bir ekonomik ambargo ile karşı karşıya. Fransa Maliye Bakanı, bu durumu Rusya’ya karşı mali bir savaş olarak açıklıyor. [3] Bu yıl, Rusya ekonomisinde, yüzde 8 ile 10 bir daralma bekleniyor. [4] Uluslararası Finans Enstitüsünün beklentisi yüzde 15 civarında bir düşüş ve bu SSCB’nin çöküşü dönemine Rus ekonomisinin gerilemesi anlamına geliyor. İşgalci Rusya’nın ekonomisindeki bu düşüş ekonomik silahın da bir savaş aracı haline geldiğinin önemli bir ispatı.
2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022f | |
GSYİH | 2.8 | 2.2 | -2.7 | 4.7 | -10 |
Özel ve kamu sektörü tüketim | 3.5 | 3.4 | -4.9 | 7.1 | -14 |
Sabit yatırımlar | 0.6 | 1.0 | -4.4 | 7.0 | -20 |
İhracat | 5.6 | 0.7 | -4.1 | 3.2 | -2 |
İthalat | 2.7 | 3.1 | -12.1 | 16.7 | -50 |
Rusya’nın mali açıdan (ve hatta askeri açıdan da) NATO ülkelerine göre çok daha geri durumda olduğu düşünüldüğünde, eğer başka bir çıkış yolu bulamazsa, Rusya halkı muazzam bir krizle savaşmak zorunda kalacak. Rusya’da yoksulluk şimdiden hissedilmeye başlandı. Halkın alım gücü düşerken, marketlerdeki temel gıda maddelerinde ciddi azalma mevcut. Hayat pahalılığı gündelik hayatı daha zor hale getirirken, banka önlerinde para kuyrukları yaşanıyor. Halk sadece işgale değil, artan hayat pahalılığını da tepki gösteriyor.
Yaptırımlar ve yüksek enflasyon sadece Rus ekonomisini değil, ona bağımlı ekonomileri de zayıflatacak. Belarus başta olmak üzere Rusya etkisindeki tüm ülkeler de kriz hissediliyor.
Kriz Başka Ülkelere Yayılıyor
Rusya 489 milyar dolar ihracat ile birçok ülke ekonomisi üzerinde önemli etkiye sahip. En önemli ihraç kalemleri doğal gaz, buğday, silah, çeşitli madenler, petrol. Yeraltı kaynakları büyük öneme sahip. Bölgede Nikel, platin, paladyum, demir, alüminyum, altın, bakır, çinko önemli yeraltı kaynakları… Bu ihraç kalemlerinin durması sadece Rusya ve Ukrayna’yı değil bunları satın alan ülkeleri de doğrudan etkiliyor.
Rusya’nın en çok ihracat yaptığı ülkeler Çin, Hollanda, Almanya, Belarus ve Türkiye. [5] Özellikle Avrupa’ya ihraç ettiği gazın kesilmesi, Avrupa sanayini olumsuz etkileyecek ve işsizlik rakamlarını arttıracaktır. Avrupa, kömürünün yüzde 42’sini, doğal gazının yüzde 38’ini ve petrolünün yüzde 25’ini Rusya’dan temin etmektedir. Mülteci akımları da Avrupa ekonomisini etkileyecek bir diğer husustur.
Çin ve Türkiye henüz ticareti kesme yönünde bir eğilim göstermezken, Belarus ekonomisi tamamen Rusya’ya bağımlı durumdadır. Bunun sonucunda Belarus’ta gıda ve ilaç krizi yoğun olarak hissediliyor.
Gıda Krizi Derinleşiyor
Rusya ve Ukrayna dünyanın en büyük tahıl ihracatçılarından ikisidir. 2019 yılında Rusya dünyanın en büyük buğday ihracatçısıydı ve Ukrayna’dan yapılan ihracatla birlikte iki ülke dünya buğdayının yüzde 26’sını ihraç ettiler. Ayrıca Ukrayna dünyanın üçüncü ve Rusya dördüncü en büyük arpa ihracatçılarıdır. Ukrayna dünyanın dördüncü en büyük mısır ihracatçısıdır. Örneğin Mısır buğday ihtiyacının yüzde 80’ini bu ülkelerden tedarik etmektedir. Ayrıca dünyadaki tüm gübrenin beşte birini Rusya tedarik etmektedir. Bu yüzden gübre fiyatları şimdiden yüzde 40 artmış durumda.
Ukrayna ve Rusya ayçiçek yağı ihracatının yüzde seksenini gerçekleştiriyorlar.[6] Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), bitkisel yağ ve fiyatlarının tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştığını açıkladı.
Afrika ülkelerinde gıda krizi şimdiden açığa çıkmaya başladı. Çatışmaların yaşandığı Yemen, Suriye, Etiyopya ve Afganistan bu krizi en yoğun hissedecek ülkelerin başında geliyorlar. Sudan’da geçtiğimiz hafta gıda ve akaryakıt artışlarına karşı büyük gösteriler gerçekleşti. Bu tür protestolar önümüzdeki aylarda çok daha fazla gündeme gelecek.
Ukraynalı çiftçilerin tarlaları ekemediği, bu yılın mahsulünü de ihraç edemediği düşünüldüğünde, yokluk ve aşırı fiyat artışı bizi bekliyor. Buğday fiyatlarındaki artış temel gıda olan ekmek ve makarna fiyatlarını daha da arttıracak.
Sonuç Olarak
Tüm bu verilerden de görüldüğü üzere, dünya bu işgalden derinlemesine etkileniyor ve etkilenmeye devam edecek. Emperyalist kapitalist sistem bu krizlerin sebebi bu nedenle çözebilmeleri de mümkün değil! Zira kapitalist karlılık tüm zamanların en düşük seviyelerine yaklaşırken, emperyalist devletler sadece sermaye akımları ile değil, silahlarıyla da dünya sahnesine çıkmaktalar. Savaşın aslında kapitalistlerin karlılıklarındaki düşüşün bir sonucu olduğu unutulmamalı! Son yirmi yılda yoğunlaşan ekonomik krizlerin ve çatışmaların altında yatan ana nedenlerden biri de budur.
[1] https://tr.euronews.com/2022/03/11/imf-baskan-georgieva-ukrayna-savas-nedeniyle-buyume-tahminlerimizi-asag-yonlu-revize-edece
[2] https://www.sondakika.com/ekonomi/haber-imf-den-ukrayna-ekonomisi-icin-derin-resesyon-14796343/
[3] https://tr.investing.com/news/politics/fransa-maliye-bakan–rusya-ile-bir-ekonomik-savas-baslattk-2272506
[4] https://www.bofit.fi/en/monitoring/forecasts-for-Russia-and-China/latest-forecast-for-russia/
[5] https://www.gazeteduvar.com.tr/kasirga-kapiya-dayandi-ekonomiyi-nasil-bir-tablo-bekliyor-haber-1554885
[6] https://tr.euronews.com/2022/03/05/bm-raporu-kuresel-g-da-fiyatlar-subatta-y-ll-k-yuzde-24-1-artarak-rekor-seviyeye-ulast
*: Kaynak: www.bofit.fi