Ruwan Munasinghe, 15 Temmuz 2022
“LSSP, kendini en iyi Ağustos 1953 Hartal (genel grev) sırasında gösterdi. LSSP liderliği, hem yoksul kitlelerin acil kazanımları için, hem de kapitalist rejimin sosyalizmle yıkılması için sokaklarda savaşarak isyancı kitlelerin başında gerçekten devrimci bir ekip olarak ortaya çıktı.”
Ernest Mandel
Sri Lanka’da 1950’li yıllarda, Güney Asya’nın en büyük ve etkili Troçkist partisi olan Lanka Sama Samaja Partisi (LSSP) hızla büyürken adanın kitlesel grevlerle durdurulmasına öncülük etti fakat ardından birçok siyasi yanlış adım attı. Bu hatalar, işçi sınıfının devrimci partisi inşa etme olasılığını tüketti. Bu yükseliş ve düşüşün dersleri, işçi sınıfı iktidarını inşa etmeye çalışan devrimciler tarafından not edilmelidir.
Troçkizmin ada üzerindeki etkisini öğrenmeden Sri Lanka tarihi anlaşılamaz. Dördüncü Enternasyonal’e bağlı Güney Asya’da ortaya çıkan belki de en unutulmaz siyasi parti olan LSSP, üniversite eğitimli küçük bir militan grubu tarafından kuruldu. Militanların çoğu Büyük Britanya’da ve Seylan kolejlerinde okumuştu.
Partinin aydın köklerine rağmen, grup hızla örgütlü işçi hareketi de dâhil olmak üzere işçi sınıfı mücadelelerinin ayrılmaz bir parçası oldu. Ayrıca Birinci Dünya Savaşı gazileri için, sıtma kurbanları ve kötü beslenenler için mücadeleler verdiler. İkinci Dünya Savaşında emperyalizm karşıtı harekete katıldılar ve sonrasında Britanya’dan bağımsızlığın kazanılması için mücadele ettiler.
LSSP, Sri Lanka’nın bağımsızlığı için çağrıda bulunan ilk gruplardan biriydi ve mücadelede öncü bir rol oynadı. Hindistan’dan farklı olarak, kapitalist sektörlerin, Seylan’da sömürgeciliğin sona ermesini tam olarak desteklememelerinin önemli bir nedeni budur.
1950’lerin başında, ada İngiliz İmparatorluğu’ndan bağımsızlığını kazanmıştı. 2. Dünya Savaşı’na katıldı ve Kore Savaşı’nın bir sonucu olarak (özellikle kauçuk ihracatında) büyük ticari kazançlar elde etti. O sırada LSSP, on binlerce işçiyi ve kırsal kesimdeki yoksulları seferber etme konusunda usta olduğunu kanıtladı, Dördüncü Enternasyonal’in Sri Lanka seksiyonu oldu ve Seylan’ın en önemli siyasi partisine dönüştü.
İngiliz yönetimi sırasında Hindistan’a sürgün edilen bazı LSSP liderleri adaya geri döndüler. Geri dönenleri 12 bin civarında coşkulu bir kalabalık destekçi karşıladı. Lanka Sama Samaja Partisi bu desteği Troçkistlerin yönettiği en büyük grevlerden birini başlatmakta kullandı.
Hartal
Kore Savaşı sırasında hammadde açığının ortaya çıkması nedeniyle iktidardaki Birleşik Ulusal Partisi pirince bir sübvansiyon verdi ve bu bir ihracat patlamasına yol açtı. 1953’te UNP, pirinç sübvansiyonunu kesmeye karar verince bu temel ürünün fiyatı neredeyse %300 arttı. Bu, Hartal’ın (grevin) ana itici gücüydü.
Pirinç sübvansiyonunun yalnızca fedakârlık nedeniyle kabul edildiğine ve sübvansiyonun kesilmesinin yalnızca ekonomik çekişmelere bağlı olduğuna dair bazı inançlara rağmen, bu tamamen doğru değil. Ayrıca, kesinti keskin bir ekonomik gerileme nedeniyle değildi. Sri Lanka tam anlamıyla bir ekonomik kargaşa içinde değildi; hala hammadde ihracatından (en önemlisi, devrim sonrası Çin’e) oldukça fazla servet kazanıyordu.
Kesintinin asıl nedeni siyasi-ekonomik politikaydı. Kore Savaşı sona ererken yeni ticaret ortakları arayan Seylan, Amerika Birleşik Devletleri baskısından kaçtı ve Çin ile büyük bir ticaret anlaşması imzaladı. Bu, Washington’daki komünizm karşıtı gerici güçleri iyice kışkırttı. ABD daha sonra, okyanus ötesi hammadde nakliyesine müdahale gibi taktikleri içeren bir ekonomik sabotaj kampanyası başlattı.
Ayrıca, Uluslararası Yeniden Yapılanma ve Kalkınma Bankası (Washington D.C. merkezli) ülkenin ekonomik durumu hakkında bir rapor yayınladı. Rapor, “sağlam ekonomik politikalar” ve “hükümet bütçesinin ustaca idare edilmesi” olarak adlandırdığı politikayı savundu. Açık bir ifadeyle rapor, yoksulların ve işçi sınıfının temel ihtiyaçlarının karşılanması için verilen paradan kesintisi yapılması çağrısında bulunuyordu.
Tarihçi E.F.C. Ludowyk şöyle yazıyor: “Başbakanın Merkez Bankası’nın tavsiyesi üzerine, ithal pirincin sübvansiyonunu azaltması ve dolayısıyla karneli pirincin fiyatını artırmaya karar vermesi, 1953 krizini hızlandıran tam da bu politikaydı.” Pirinç sübvansiyonlarının düşürülmesine ek olarak, hükümet benzer şekilde okullarda ücretsiz öğle yemeği hizmetlerini durdurdu, posta ücretleri yükseltildi, kumaş ve sigara fiyatları arttı. LSSP, muhalefeti yönlendirerek ülke çapında bir iş durdurma çağrısında bulundu.
Hartal’a giden yol, yaklaşmakta olan eylemin doğasının habercisiydi. Sadece iki hafta içinde, bir avuç LSSP militanı, hükümetin kemer sıkma önlemlerini protesto eden bir dilekçe için 70.000 imza topladı. 21 Temmuz’da, pirinç fiyatlarındaki artışın yürürlüğe girmesinden bir gün sonra, Balapitiya köyünde kendiliğinden bir eylem ile köylüler trafiği durdurdu. Bu protesto o hafta boyunca diğer köylere ve şehir proletaryasına yayıldı. Sonraki haftalarda, sıradan işçiler dahi sendika liderlerine grev kararları almaları için baskı yaptılar.
Stalinist Komünist Parti, eylem çağrısına gerektiği gibi yanıt veremedi, ancak sonunda Hartal’ı destekledi. Merkez soldaki Sri Lanka Özgürlük Partisi(SLFP) de bunu destekledi, ancak eylem patlak verdikten sonra. SLFP’nin desteği, işçiler ve köylüler için endişe etmekten çok, iktidardaki Birleşik Ulusal Parti’ye (UNP) muhalefet niyetinden kaynaklanıyordu. Troçkist LSSP, 12 Ağustos’ta yaşanacak olan işçi-köylü ittifakının örgütlenmesinde çok önemli bir rol oynadı.
Ordu, polis, basın ve UNP hükümetinin kendisi de göze çarpan hazırlıklara başladı. Hükümet çalışanları tehdit etti. Polis, 11 Ağustos’ta Peradeniya Üniversitesi yakınlarında öğrencilerle çatıştı. Basın Hartal karşıtı propaganda yapmaya başladı.
12 Ağustos 1953 sabahı inanılmazdı. Colvin R. de Silva’dan bir alıntı yapmaya değer:
“12’si sabahı, LSSP liderleri Kolombo’da en önemli hükümet ve özel işyerlerinin kapılarındaydılar. Limanlar grevdeydi. Ratmalana Demiryolu Atölyeleri, tramvaylar, PWD fabrikası, DI Marangozluk Atölyeleri, Wellawatte İplik ve Dokuma Fabrikaları, Walker’ın Atölyesi, kibrit işçileri, kamyoncular grevdeydi… Birçok küçük işyeri grevdeydi. Yuvarlanan bir grev eylemi dalgası gibiydi.”
Genişliğine rağmen De Silva’nın adını verdiği yerler listesi, Hartal’daki katılımcı grupların tam listesinin yanına bile yaklaşmıyor; böyle bir liste bu yazı için çok uzun! Sokaklar ve işyerleri tamamen boşaldı. Grev yapmayı planlamayan işçiler bile işyerlerine gitmediler ya da hiç evden çıkmadılar. Tüm toplu taşıma tamamen durduruldu. İletişim felç oldu. Oruç tutan Budist rahipler tarafından işgal edilen Colombo Belediye Binasında siyah bir protesto bayrağı dalgalandırıldı. Taktikler, şiddet içermeyen protestolardan, kapitalist sınıfın sahip olduğu mülkiyetlerin doğrudan sabote edilmesine kadar uzanıyordu. Ada’nın fişi işçi sınıfı tarafından çekilmişti.
Hartal’ın büyüklüğü karşısında şok olan UNP Hükümeti, Colombo Limanı’ndaki HMS Newfoundland’da toplanmak zorunda kaldı. Ülkeyi “olağanüstü hal”e sokmaya karar verdi. Bu kararın ardından 13 Ağustos’ta hükümet halka her zamankinden daha sert bir şekilde müdahale etmeye çalıştı. Polis bunda büyük rol oynadı. Troçkist militanların barındığı yerlere baskın düzenlendi, ev baskınları yapıldı, ateş açıldı, dayak ve toplu tutuklamalar oldu. Hükümet, LSSP’yi susturmak için elindeki tüm taktikleri kullandı. Sonunda, olağanüstü hal basına ve patron sınıfına zarar vermeye başladı. Hükümetin için bu, büyük bir başarısızlıktı.
LSSP için sonraki yıllar
Hartal’dan sonraki yıllarda LSSP, SLFP’ye karşı mücadele etmedi. Bandaranayke başbakanlık kampanyasını, ırkçı “Yalnızca Sinhala [dil]” sloganıyla kazandı. Bu, LSSP’deki Tamilleri yabancılaştırdı. Tarihsel olarak Sinhala ve Tamil dilleri için eşitlik statüsü talep eden ve Tamil işçileri örgütleme geçmişine sahip olan parti, büyük bir destekçi bloğunu kaybetti.
1960’larda LSSP, SLFP ile bir hükümet koalisyonuna girdi; yani, Sri Lanka’nın büyük Troçkist partisi, ülkeyi kapitalist sol bir partiyle ittifak içinde yönetmeye karar verdi. SLFP’ye daha önceki teslimiyet, LSSP’deki Tamilleri yabancılaştırdıysa, bu karar diğer ciddi devrimcileri yabancılaştırdı. Birçok kişi LSSP’den ayrıldı ve kendi devrimci partilerini kurmaya çalıştı; diğerleri sendikacılığı sürdürdü. Nadaeajah Janagan, “LSSP’nin 1964’te Sri Lanka Özgürlük Partisi ile koalisyon hükümetine girmesiyle, Sri Lanka Sol hareketi gerçek bir oportünizme dönüştü” diye yazar.
LSSP’nin, Dördüncü Enternasyonal üyeliği derhal askıya alındı. Sri Lanka’daki sol hareket -Güney Asya bölgesindeki belki de en militan ve kesinlikle politik olarak en heybetli olanı- onarılamaz biçimde yaralanmıştı.
Partinin hem Tamillerin kendi kaderini tayin hakkı konusundaki kötü duruşu, hem de sınıf işbirliği ve bunun sonucunda Sinhalese/Budist milliyetçiliğine ve kapitalist siyasetin güçlerine teslim olması, partinin büyük hatalarıydı. Ada, Kuzey Bölgesi’nde bir Tamil Devleti kurulması üzerine acımasız bir iç savaşa sürüklendi. Sri Lanka İç Savaşı 1983’ten 2009’a kadar sürdü. Özellikle Rajapaksa başkanlığı döneminde neo-liberal ekonomik politikalar yıkıcıydı.
12 Ağustos 1953 tarihli büyük Hartal grevi, 65. yıldönümünde unutulmamayı hak ediyor. İşçilerin ve köylülerin gücü, o gün ülkeyi kontrol etme ve hükümeti kelimenin tam anlamıyla hareketsiz bırakma yetenekleriyle gösterildi.
https://litci.org/en/the-day-trotskyists-shut-down-a-country-the-sri-lankan-hartal/ adresinden çevrilmiştir.